Cách phát âm tên khoa học

[Lytaly]

Hiện nay tôi đang tìm hiểu về cách đặt tên khoa học cho các loài thực vật. Được biết tiếng Latinh được sử dụng trong hệ thống đặt tên khoa học, vì là một ngôn ngữ "chết", ko còn được sử dụng trong giao tiếp nữa, nên việc sử dụng tiếng Latinh sẽ không gây mâu thuẫn và tranh cãi. Nhưng lại nảy sinh một vấn đề là cách phát âm chính xác như thế nào.

Khi hỏi về vấn đề này tôi đã được vài người trả lời là phát âm sao cho gần với cách viết nhất là được. Vì những tên này được sử dụng dưới dạng văn bản là chủ yếu, nên cách phát âm ko quan trọng, mỗi nước có cách phát âm khác nhau. Tuy nhiên, nhìn thấy một cái tên mà ko biết đọc, tôi cảm thấy là một hạn chế. Đành nhờ đến các anh chị trên diễn đàn, chia sẻ những hiểu biết và kinh nghiệm trong việc sử dụng tên khoa học của các loài thực vật. Các nhà thực vật học VN có 1 quy tắc phát âm nào cho tên khoa học ko?

 

[mswatch]

Thực ra các nhà Thực vật học Việt Nam cũng có quy định với nhau về cách phát âm đấy bạn ạ, nhưng theo mình hiểu thì đó cũng là quy định của Việt Nam thôi, nó không thống nhất trên toàn thế giới đâu.
Ví dụ nhé: đuôi họ của thực vật bậc cao được viết là aceae thì thống nhất rồi, nhưng người Việt thì đọc là a cê, trong khi người nói tiếng Anh thì đọc là ei ci chẳng hạn.
Nếu muốn hiểu thêm về cách phát âm, ngữ pháp Latin, cách đặt tên thì tốt nhất bạn nên cố gắng tìm các tài liệu về danh pháp Latin do GS. Vũ Văn Chuyên viết, thầy ấy là chuyên gia đầu ngành về thực vật, mà hình như là người duy nhất thông hiểu về tiếng Latin ở Việt Nam hiện nay thì phải, (sách có thể tìm được ở Trường Đại học Dược Hà Nội vì GS đã có nhiều năm công tác ở đó), chứ nói về vấn đề này thì nó vừa dài, vừa khó. Mình làm không nổi.

 

[Lytaly]

Cám ơn bạn mswatch. Tôi cũng biết là vấn đề này rất phức tạp, muốn sử dụng tốt, các nhà khoa học còn phải cắp sách đi học tiếng Latinh luôn mà. Tôi sẽ cố kiếm tài liệu mà bạn chỉ để đọc, nhưng có lẽ khó vì tôi ko ở HN.

À, một vài tên loài được lấy từ tiếng Hi Lạp nữa phải ko? Vd như Artemisia là họ Ngải Cứu, theo như mình biết. Không biết cái này đọc như thế nào?

 

[Bùi Hoàng Thanh Long]

Hiện nay tôi có một tài liệu chỉ cách phiên âm các tiếng định danh Latin nếu cần thì có thể gửi mail liên hệ weishengwuxue@yahoo.com.cn. Nếu bạn đang ở TP. HCM thì đưa trực tiếp cũng tiện lắm đó.

 

[mswatch]

Cám ơn bạn mswatch. Tôi cũng biết là vấn đề này rất phức tạp, muốn sử dụng tốt, các nhà khoa học còn phải cắp sách đi học tiếng Latinh luôn mà. Tôi sẽ cố kiếm tài liệu mà bạn chỉ để đọc, nhưng có lẽ khó vì tôi ko ở HN.

À, một vài tên loài được lấy từ tiếng Hi Lạp nữa phải ko? Vd như Artemisia là họ Ngải Cứu, theo như mình biết. Không biết cái này đọc như thế nào?

Mình vừa chuyển nhà nên không tìm được quyển sách dạy về âm Latin của thầy Chuyên, bạn để từ từ mình sắp xếp rồi mình sẽ đưa ra một số nguyên tắc chung về cách đọc cho bạn nhé. Khi bọn mình học môn Thực vật, thì thầy toàn dạy đọc theo kinh nghiệm thôi. Ví dụ: chi Artemisia thì chúng mình sẽ đọc thế này: Ac - te - mi - si - a, cứ tách âm ra mà đọc vậy thôi, tiếng Việt đọc sao thì tiếng Latin đọc vậy, khác với cách đọc biến âm của tiếng Anh là /ˌɑrtɨˈmiːziə/.
Trong tiếng Latin, nếu chữ h không đứng đầu một âm hoặc sau một phụ âm khác để thành âm mới (ví dụ p,c), thì nó sẽ là âm câm, không được đọc lên, ae thì đọc thành ê (ví dụ đuôi của họ aceae đọc là a - cê), o được đọc thành ô,
(ví dụ Loranthus được đọc là Lô - ran - tus).
Đặc biệt, các phụ âm được đọc rất rõ, như là một âm riêng nếu nó đứng cạnh và không ghép được với một phụ âm hoặc nguyên âm khác, ví dụ: Pteris được đọc là Pờ - te - ris, Brassicaceae (họ Cải) được đọc là Bờ - ras - si - ca - cê. Kiểu kiểu thế, mình không nhớ hết được vì toàn đọc theo kinh nghiệm, đọc nhiều thành quen. Thôi thế này, bạn thấy tên gì khó, bạn đưa lên đây mình đọc cho, rồi nếu như mình nhớ ra thêm nguyên tắc gì thì chúng mình lại bàn tiếp.

 

[Lytaly]

@mswatch: nếu bạn có thể sắp xếp các nguyên tắc phát âm này để chỉ cho tôi thì quá tốt. Bởi vì tôi ko học về thực vật, cũng ko học về sinh học luôn nên cơ hội tiếp cận các vấn đề này hầu như ko có. Chỉ có thể học từ tài liệu và các bạn mà thôi.

@Bùi Hoàng Thanh Long: tôi ở HCM, nhưng mà đưa trực tiếp thì có lẽ phiền bạn quá. Nếu được, bạn có thể send qua mail cho tôi? Hay bạn cho tôi tên tài liệu và chỉ tôi chỗ tìm cũng đc.

Các bạn của forum này rất nhiệt tình.

 

[Bùi Hoàng Thanh Long]

Àh tài tiệu này là do gáo viên phát trong mấy môn học phân loại chỉ là phần photo tiếng Anh thôi khoảng 3-4 tờ gì đó. Nên khó mà gửi qua email dc, tôi nói là gửi trực tiếp điều đó đâu có nghĩa là mình phải đến tận nơi của bạn để gửi tài liệu này. Tôi học ở DH KHTN; do đó, nếu bạn ở gần đó thì có thể đến mình đưa cho.
Tài liệu này thì mình ko biết kiếm ở đâu nên ko thể chỉ dc thông cảm. Nhưng nói thật nếu có thể quen biết thêm một người trong cùng một lĩnh vực thì 1 tài liệu chả có gì gọi là đáng kể.

 

[anhtaivu]

Mời các bạn tham khảo
Luật và Thuật ngữ của danh pháp thực vật
từ Trung tâm dữ liệu thực vật Việt Nam

 

[mswatch]

Tự dưng lang thang trên mạng, vào trúng trang web này, he he, may quá, không phải gõ lại những kiến thức này từ sách thầy Chuyên nữa, các bạn tự tham khảo nhé, bài viết này nói về cách đọc sâu hơn website của anh Tài Vú trên, he he
http://www.vncreatures.net/latinread.php?txtlatin=aculata