Trương Xuân Đại
Senior Member
PGS-TS Phan Toàn Thắng đang công tác tại Đại học Quốc gia Singapore (NUS), người tìm ra tế bào gốc (tbg) màng dây rốn nổi tiếng cả thế giới, đang góp sức xây dựng và triển khai ứng dụng ngành công nghệ này tại Việt Nam, mở ra triển vọng chữa trị nhiều bệnh tật phổ biến, cũng như cải thiện nhan sắc phụ nữ.
Năm 2004, tại một phòng thí nghiệm ở Singapore, Tiến sĩ Phan Toàn Thắng đã tìm ra cho nhân loại nguồn tế bào gốc (TBG) trẻ trung, dồi dào, ưu việt hơn hẳn những loại TBG đang được sử dụng lúc bấy giờ. Tên anh được ghi nhận trên toàn thế giới.
Tế bào gốc ưu việt
Tế bào gốc (stem cell) có mặt trong hầu hết các tổ chức mô của cơ thể, là loại tế bào có khả năng tự trẻ hóa nhờ quá trình phân bào và biệt hóa thành những tế bào có chức năng chuyên biệt. Công nghệ TBG xuất hiện cách đây chừng 50 năm với ứng dụng đầu tiên trong truyền máu cho bệnh nhân bạch cầu từ máu anh em sinh đôi ở Seattle (Mỹ) năm 1956. Tiếp theo là sử dụng TBG từ da để ghép cho bệnh nhân bỏng vào năm 1981 ở Bệnh viện đa khoa Massachusetts (Mỹ). Ngày nay công nghệ TBG được sử dụng rộng rãi để chữa rất nhiều bệnh. Ở Mỹ, người ta đã phát triển nhiều mô hình ứng dụng TBG chữa trị các bệnh về da, mắt, xương, sụn, tiểu đường...
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất đối với ngành công nghệ này là số lượng TBG ở mỗi tổ chức mô rất ít, để có một lượng đủ lớn cho một ứng dụng phải lấy từ nhiều nguồn, nhiều người. Mặt khác, để lấy được TBG, người ta phải can thiệp vào một phần mô lành lặn của ai đó, hoặc phải tạo nên những phôi người cho mục đích khoa học. Y đức và sự đau đớn đối với người cho mô vì thế là những trở lực của ngành công nghệ này.
Màng dây rốn, một thứ "phụ phẩm" thường được bỏ đi trong mỗi ca sinh nở, là một tổ chức mô lớn với chiều dài khoảng 50 cm, có mật độ TBG tập trung rất lớn, lại rất trẻ (chỉ 9 tháng tuổi) và sạch. Việc tình cờ phát hiện ra nguồn tế bào này của Tiến sĩ Phan Toàn Thắng có ý nghĩa to lớn đối với ngành công nghệ TBG, có thể ví như việc tìm ra mỏ kim cương vô tận có chất lượng cao.
Ghi tên lên bảng vàng
Phát minh của Tiến sĩ Phan Toàn Thắng ngay lập tức được cả thế giới biết đến. Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) và Văn phòng cấp bằng sáng chế và tên thương mại của Mỹ (USPTO) đã cấp đăng ký sáng chế cho phát minh này năm 2004. Trong vòng 18 tháng sau đó là việc đăng ký bản quyền ở từng quốc gia (chi phí cho việc này rất cao). Hiện nay, Anh quốc và một loạt các nước trong khối Thịnh vượng chung, các quốc gia ở châu Á, châu Phi, Nam Mỹ và các nước Ả Rập... đã cấp chứng nhận bản quyền cho phát minh này. Riêng với Mỹ, quốc gia đã nghiên cứu và ứng dụng TBG trong y khoa sớm và mạnh nhất thế giới, việc thẩm định cấp phép diễn ra lâu hơn. Tiến sĩ Thắng cho biết anh vừa nhận được bảng câu hỏi phản biện từ Cục Bản quyền Mỹ, và việc cấp phép chỉ là vấn đề thời gian.
Về khía cạnh ứng dụng, công nghệ TBG màng dây rốn từ Phòng thí nghiệm Công ty CellResearchCorp của Tiến sĩ Thắng tại NUS đang dẫn điểm cao trong cuộc cạnh tranh quốc tế ở lĩnh vực này. Nhiều cơ sở y tế lớn cũng như các công ty thương mại của Mỹ đã hợp tác mạnh với CellResearchCorp. Phương thức hợp tác là phía Mỹ đã xây dựng những mô hình chữa trị bằng TBG cho từng loại bệnh. Họ nhận công nghệ và nguồn TBG màng dây rốn từ CellResearchCorp, rồi biệt hóa thành những tế bào phục vụ cho từng mục đích chữa bệnh. Ví dụ Đại học Stanford của Mỹ biệt hóa TBG màng dây rốn thành những tế bào thần kinh thính giác chữa cho bệnh nhân điếc bẩm sinh hay do lão hóa; Viện Tim ở Texas biệt hóa thành tế bào cơ tim để chữa các bệnh về tim, Viện Bỏng Shriners ở Galveston, Texas; Đại học Duke ở North Carolina; Trung tâm chấn thương chỉnh hình Robert Jones and Agnes Hunt ở Anh... và một số tập đoàn công nghiệp khác.
Ở Singapore, CellResearchCorp là đối tác của các nhóm chuyên chữa bệnh tiểu đường, các bệnh về máu như bệnh máu loãng. Theo đánh giá của Tiến sĩ Thắng, Singapore là một trong những quốc gia đi sau nhưng theo sát những ứng dụng về TBG trong điều trị rất nhiều bệnh, không thua kém ở Mỹ. Điều trị bằng công nghệ TBG được tiến hành ở cả những bệnh viện công, bệnh viện tư và các trung tâm y tế.
PGS-TS Phan Toàn Thắng tại phòng thí nghiệm nơi anh phát minh ra tế bào gốc màng dây rốn (Ảnh: T.Minh)
Với phương thức kết hợp giữa một bên có mô hình chữa trị bằng TBG và một bên có kỹ thuật và nguồn tế bào dồi dào, chất lượng cao, ngành nghiên cứu ứng dụng TBG trên thế giới đã và đang đạt được những kết quả khả quan và nhanh chóng. Tiến sĩ Thắng cho biết, ngành công nghệ này đã bước sang một giai đoạn mới (version 2) với khả năng tạo ra nhiều tổ chức mới, những tạng mới, tinh vi hơn, sẵn sàng thay thế cho những tổ chức bị tổn thương, hư hỏng hay thoái hóa ở bệnh nhân. Việc thương mại hóa ngành công nghệ này cũng theo đó mà phát triển với nhiều tập đoàn thương mại lớn của Mỹ tham gia vào.
(Còn tiếp)
Năm 2004, tại một phòng thí nghiệm ở Singapore, Tiến sĩ Phan Toàn Thắng đã tìm ra cho nhân loại nguồn tế bào gốc (TBG) trẻ trung, dồi dào, ưu việt hơn hẳn những loại TBG đang được sử dụng lúc bấy giờ. Tên anh được ghi nhận trên toàn thế giới.
Tế bào gốc ưu việt
Tế bào gốc (stem cell) có mặt trong hầu hết các tổ chức mô của cơ thể, là loại tế bào có khả năng tự trẻ hóa nhờ quá trình phân bào và biệt hóa thành những tế bào có chức năng chuyên biệt. Công nghệ TBG xuất hiện cách đây chừng 50 năm với ứng dụng đầu tiên trong truyền máu cho bệnh nhân bạch cầu từ máu anh em sinh đôi ở Seattle (Mỹ) năm 1956. Tiếp theo là sử dụng TBG từ da để ghép cho bệnh nhân bỏng vào năm 1981 ở Bệnh viện đa khoa Massachusetts (Mỹ). Ngày nay công nghệ TBG được sử dụng rộng rãi để chữa rất nhiều bệnh. Ở Mỹ, người ta đã phát triển nhiều mô hình ứng dụng TBG chữa trị các bệnh về da, mắt, xương, sụn, tiểu đường...
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất đối với ngành công nghệ này là số lượng TBG ở mỗi tổ chức mô rất ít, để có một lượng đủ lớn cho một ứng dụng phải lấy từ nhiều nguồn, nhiều người. Mặt khác, để lấy được TBG, người ta phải can thiệp vào một phần mô lành lặn của ai đó, hoặc phải tạo nên những phôi người cho mục đích khoa học. Y đức và sự đau đớn đối với người cho mô vì thế là những trở lực của ngành công nghệ này.
Màng dây rốn, một thứ "phụ phẩm" thường được bỏ đi trong mỗi ca sinh nở, là một tổ chức mô lớn với chiều dài khoảng 50 cm, có mật độ TBG tập trung rất lớn, lại rất trẻ (chỉ 9 tháng tuổi) và sạch. Việc tình cờ phát hiện ra nguồn tế bào này của Tiến sĩ Phan Toàn Thắng có ý nghĩa to lớn đối với ngành công nghệ TBG, có thể ví như việc tìm ra mỏ kim cương vô tận có chất lượng cao.
Ghi tên lên bảng vàng
Phát minh của Tiến sĩ Phan Toàn Thắng ngay lập tức được cả thế giới biết đến. Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) và Văn phòng cấp bằng sáng chế và tên thương mại của Mỹ (USPTO) đã cấp đăng ký sáng chế cho phát minh này năm 2004. Trong vòng 18 tháng sau đó là việc đăng ký bản quyền ở từng quốc gia (chi phí cho việc này rất cao). Hiện nay, Anh quốc và một loạt các nước trong khối Thịnh vượng chung, các quốc gia ở châu Á, châu Phi, Nam Mỹ và các nước Ả Rập... đã cấp chứng nhận bản quyền cho phát minh này. Riêng với Mỹ, quốc gia đã nghiên cứu và ứng dụng TBG trong y khoa sớm và mạnh nhất thế giới, việc thẩm định cấp phép diễn ra lâu hơn. Tiến sĩ Thắng cho biết anh vừa nhận được bảng câu hỏi phản biện từ Cục Bản quyền Mỹ, và việc cấp phép chỉ là vấn đề thời gian.
Về khía cạnh ứng dụng, công nghệ TBG màng dây rốn từ Phòng thí nghiệm Công ty CellResearchCorp của Tiến sĩ Thắng tại NUS đang dẫn điểm cao trong cuộc cạnh tranh quốc tế ở lĩnh vực này. Nhiều cơ sở y tế lớn cũng như các công ty thương mại của Mỹ đã hợp tác mạnh với CellResearchCorp. Phương thức hợp tác là phía Mỹ đã xây dựng những mô hình chữa trị bằng TBG cho từng loại bệnh. Họ nhận công nghệ và nguồn TBG màng dây rốn từ CellResearchCorp, rồi biệt hóa thành những tế bào phục vụ cho từng mục đích chữa bệnh. Ví dụ Đại học Stanford của Mỹ biệt hóa TBG màng dây rốn thành những tế bào thần kinh thính giác chữa cho bệnh nhân điếc bẩm sinh hay do lão hóa; Viện Tim ở Texas biệt hóa thành tế bào cơ tim để chữa các bệnh về tim, Viện Bỏng Shriners ở Galveston, Texas; Đại học Duke ở North Carolina; Trung tâm chấn thương chỉnh hình Robert Jones and Agnes Hunt ở Anh... và một số tập đoàn công nghiệp khác.
Ở Singapore, CellResearchCorp là đối tác của các nhóm chuyên chữa bệnh tiểu đường, các bệnh về máu như bệnh máu loãng. Theo đánh giá của Tiến sĩ Thắng, Singapore là một trong những quốc gia đi sau nhưng theo sát những ứng dụng về TBG trong điều trị rất nhiều bệnh, không thua kém ở Mỹ. Điều trị bằng công nghệ TBG được tiến hành ở cả những bệnh viện công, bệnh viện tư và các trung tâm y tế.
PGS-TS Phan Toàn Thắng tại phòng thí nghiệm nơi anh phát minh ra tế bào gốc màng dây rốn (Ảnh: T.Minh)
Với phương thức kết hợp giữa một bên có mô hình chữa trị bằng TBG và một bên có kỹ thuật và nguồn tế bào dồi dào, chất lượng cao, ngành nghiên cứu ứng dụng TBG trên thế giới đã và đang đạt được những kết quả khả quan và nhanh chóng. Tiến sĩ Thắng cho biết, ngành công nghệ này đã bước sang một giai đoạn mới (version 2) với khả năng tạo ra nhiều tổ chức mới, những tạng mới, tinh vi hơn, sẵn sàng thay thế cho những tổ chức bị tổn thương, hư hỏng hay thoái hóa ở bệnh nhân. Việc thương mại hóa ngành công nghệ này cũng theo đó mà phát triển với nhiều tập đoàn thương mại lớn của Mỹ tham gia vào.
(Còn tiếp)
