cơ chế phân ly pheromone giới tính ở bướm

[Đinh Văn Khương]

Tập tính dựa vào pheromone đóng vai trò sống còn với các loại động vật từ côn trùng cho đến thú, và sự cách ly sinh sản giữa chúng thường dựa trên sự khác biệt về pheromone. Các tín hiệu pheromone thay đổi trong suốt quá trình tiến hóa thành loài mới, tuy nhiên phần lớn các cơ chế di truyền của những quá trình này vẫn chưa được làm sáng tỏ.

Trong hệ thống thông tin liên lạc sinh sản của các loài bướm (bộ cánh vảy Lepidoptera), các con cái tiết ra một pheromone đặc hiệu của loài để hấp dẫn các con đực từ rất xa. Loài bướm ngô, Ostrinia bubilalis, có hai loại pheromone giới tính là Z và E dựa trên sự khác nhau về tỉ lệ của các đồng phân cis và trans của acetate. Sự khác biệt này dẫn đến sự cách ly sinh sản mạnh mẽ của hai chủng bướm trong tự nhiên. Đây có thể coi là bước đầu tiên của quá trình phân hóa loài. Việc sản xuất pheromone giới tính và tập tính của con đực phản ứng lại các pheromone này được kiểm soát bởi các genes khác nhau. Tuy nhiên, người ta phân chưa ID được các genes này.

Những thành công bước đầu của nghiên cứu này được công bố trên Nature 466, 486–489. Thông tin chi tiết có thể tham khảo tại đây:
http://www.nature.com/nature/journal/v466/n7305/full/nature09058.html