Bài thi!

[Nguyễn Ngọc Lương]

GS Dương Văn Cường ở viện ung thư Seul Hàn Quốc trong quá trình tìm hiểu sự tăng sinh và phát sinh khối u đã phát hiện ra một gene mới mà ông đặt tên là SHVN. Để tìm hiểu rõ SHVN có vai trò gì ông chèn nó vào vector biểu hiện của động vật có vú và biến nạp nó vào tế bào Hela. Kết quả thật ngạc nhiên là các tế bào Hela đều chết theo chương trình khi đưa gene này vào. Không chắc chắn lắm về các kết quả thí nghiệm của mình GS Cường muốn thiết kế một loạt các thí nghiệm khác để xem thử thực ra SHVN là một gene thuộc con đường gây chết theo chương trình (apoptosis) hay là một gene nằm trong chu trình phân chia của tế bào? Bạn hãy giúp GS Cường thiết kế các thí nghiệm để chứng minh gene SHVN này thuộc con đường gây chết theo chương trình.

Tái bút: đây là bài thi của một học viên xin dấu tên. Có thể các đặt vấn đề cũng chưa ổn vì tôi chỉ nhớ mang máng như vậy. Các bạn chỉ ra giùm.

 

[Phạm Đình Chương]

Tế bào chết theo tín hiệu có thể kể đến như Apoptosis và Autophagy.
Đối với chết theo Apoptosis có 2 con đường chính: extrinsic pathway (caspase-dependent) và intrinsic pathway (mitochondrial pathway).
Thường để xác định chết theo apoptosis hay không,bước đầu có thể làm như sau:
- Dùng caspase inhibitor (z-VAD fmk) để ức chế caspase pathway. Nếu tế bào không chết, có thể là do apoptosis.
- Không trích caspase inhibitor, khi tế bào chết, thu hoạch tế bào, chạy Western blotting, xác định sự phân mảnh của PARP. Nếu có, đó là do apoptosis.

 

[Nguyễn Ngọc Lương]

Có lẽ trước hết cũng phải kiểm tra xem nó có cài làm bất họat/họat hóa các gene nào đó liên quan đến cell cylcle trong genome không đã chứ nhỉ (insertion inactivation/activation).

 

[Nguyễn Xuân Hưng]

1. Cần xác định lại thuật ngữ "gene thuộc con đường apoptosis". Như anh Chương đã nói có hai con đường apoptosis. Các gene mã hóa cho protein tham gia vào hai con đường này hiện đã được biến khá rõ. Tuy nhiên các gene liên quan đến apoptosis có thể là gene mã hóa cho protein có vai trò
- Điều hòa sự biểu hiện của những protein trên (tạm gọi là protein điều hòa).
- Điều hòa sự biểu hiện của các protein điều hòa...

Chính vì vậy mà apoptosis hiện vẫn là chủ đề hot và ngày càng có nhiều phân tử, yếu tố phiên mã, yếu tố điều hòa... được tìm ra liên quan đến apoptosis.

2. Thật ra việc kiểm tra "xem nó có cài làm bất họat/họat hóa các gene nào đó liên quan đến cell cylcle trong genome không đã" như anh Lương nói là gần như không thể.

Theo em với đề bài này làm như sau (để ngắn gọn chỉ nói hướng, tất nhiên cần kèm các loại đối chứng)

- Kiểm tra xem tế bào đích có biểu hiện gene này không. Tùy theo đó mà chọn 1 trong 2 bước tiếp theo hoặc cả 2 cũng được hihi:
+ Bất hoạt gene này trong tế bào đích (knock down)
+ Tạo dòng tế bào over expression gene này

- Sau khi có knock down và over expression cell lines thì bắt đầu xác định apoptosis trong các cell lines này (cách đơn giản nhất là nhuộm với Anexin V và PI). Chú ý:
+ Cho dù có hiệu ứng thì cũng chỉ là in vitro và với 1 loại tế bào mà mình nghiên cứu.
+ Đôi khi không thấy hiệu ứng thì đừng nản mà cần kết hợp với việc kích thích tế bào nghiên cứu đi vào con đường apoptosis. Qua việc dùng chất kích hoạt apoptosis cũng có thể nhận định phần nào ảnh hưởng của gene này theo pathway nào.

- Tiếp theo xác định sự biểu hiện và hoạt hóa, kìm hãm... của các phân tử (protein) liên quan đến apoptosis ở các cell lines trên. Hai cách của bác Chương là một trong số các phương pháp, có thể dùng FACS, microscopy....

- Đến đây có thể bắt đầu đi vào pathway cụ thể và nhiều việc phải làm lắm: xác định protein SHVN tương tác với protein nào trong apoptosis pathway, có hiệu ứng gì, vùng nào của protein SHVN chịu trách nhiệm cho hiệu ứng.....

Đại khái thế, đọc lại đề bài thì có vẻ hơi lạc đề. Nhưng khi đã xác định protein SHVN điều hòa protein nào đó trong apoptosis pathway thì không cần quan tâm đến việc liên quan tới cell cycle nữa.